Các nhà khoa học : 95% chắc chắn biến đổi khí hậu là do con người
Đó là phát hiện của một báo cáo mới của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu (Intergovernmental Panel on Climate Change_IPCC). Việc đánh giá sẽ giúp thông tin cho các nhà hoạch định chính sách và công chúng khi họ xem xét những hành động gì để cần thực hiện về biến đổi khí hậu.
110 chính phủ thông qua sự đồng thuận khoa học cho rằng: "Đó là rất có khả năng ảnh hưởng của con người đã là nguyên nhân chi phối của sự ấm lên quan sát được kể từ giữa thế kỷ 20"
Tiếng chuông cảnh tỉnh (Wake-up call)
Tại một hội nghị mới vào thứ sáu tạiStockholm, Michael Jarraud-Tổng thư ký Tổ chức khí tượng thế giới (World Meteorological Organization) nhấn mạnh tầm quan trọng của phát hiện này: "Phát hiện sẽ phục vụ như là một lời cảnh tỉnh rằng các hoạt động ngày hôm nay không phải của chúng ta mà còn đối với nhiều thế hệ mai sau, sẽ có tác động sâu sắc đến xã hội".
Đảo băng và lớp băng Nam Cực đã mất đi hàng loạt và các sông băng tiếp tục co lại, báo cáo cho biết việc giảm trong biển băng Bắc Cực là "chưa từng có" (unprecedented).Bản báo cáo ghi nhận tỷ lệ mực nước biển tăng lên trung bình kể từ giữa thế kỷ 19 là cao hơn bất cứ lúc nào so với hơn 2.000 năm trước. Các chuyên gia quốc tế cũng khảo sát mối liên hệ giữa các sự kiện thời tiết khắc nghiệt và khí hậu, Brenda Ekwurzel-nhà khoa học khí hậu cấp cao với Liên hiệp các nhà khoa học có liên quan, người đã làm việc với các tác giả của liên minh cho biết:"Đây là một nghiên cứu rất nhiều góc cạnh, hầu hết chúng ta có thể nói là sự kiện khắc nghiệt đối phó với lũ lụt ven biển và nhiệt độ tột bực, chúng ta có sự tự tin rất cao với những sự kiện này có liên kết với biến đổi khí hậu".
 |
Người đứng đầu của Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu -Rajendra Pachauri (ảnh tư liệu) |
Các nhà từ chối biến đổi khí hậu đã cố gắng bỏ qua khoa học, trích dẫn một sự giảm chậm 15 năm trong sự nóng lên của khí quyển (slowdown in atmospheric warming). Điều đó được đánh giá thấp trong các báo cáo gọi nó là một hiện tượng tự nhiên mà che dấu sự ấm lên liên tục (on-going warming). Báo cáo nhắc lại các đánh giá năm 2007 là xu hướng nóng lên là "rõ ràng" (unequivocal): "Báo cáo đánh giá lần thứ 5 đã thực sự ghi được mức độ tin cậy rằng hơn 95% độ tin cậy về khả năng rằng sự ấm lên đã xảy ra trên hành tinh này từ năm 1951 đến 2010, hơn một nửa trong số đó là do các hoạt động của con người". Những hoạt động của con người bao gồm việc đốt các nhiên liệu hóa thạch trong các nhà máy, các tòa nhà và xe hơi phát ra khí bẫy nhiệt (heat-trapping gasses).
Chuyển động về phía trước (Moving forward)
Các báo cáo của IPCC trong thời gian qua đã tạo tiền đề cho các thỏa thuận thế giới như Nghị định thư Kyoto, hiệp ước khí hậu 1997 ký và phê chuẩn bởi 192 quốc gia đã hết hạn vào năm 2012. Các quan chức hàng đầu về khí hậu của Liên Hiệp Quốc cho biết báo cáo của IPCC mới sẽ giúp các cuộc đàm phán khí hậu di chuyển về phía trước."Đáp ứng chính sách đó sẽ phải kết thúc trong một thỏa thuận toàn cầu có nghĩa là sẽ được dựa trên một cách hợp pháp và áp dụng đối với tất cả các nước sẽ được thông qua vào năm 2015 và cho rằng các chính phủ đang làm việc" Christiana Figueres cho biết. Trong khi ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu đôi khi bị chỉ trích là có vẻ là quá bảo thủ trong dự đoán của nó, Figueres cho biết báo cáo này là đúng về tiêu chuẩn: "Tất cả những gì chúng ta nghĩ về biến đổi khí hậu đã được đánh giá thấp, chúng ta sẽ có nhanh hơn và hiệu ứng mạnh mẽ nhiều hơn nữa từ sự tập trung ngày càng tăng của khí thải nhà kính trong bầu khí quyển. Vì vậy đó là một thông điệp rất nghiêm túckêu gọi một đáp ứng chính sách tiếp thêm sinh lực và thúc nhanh để giải quyết điều đó".Các nhà lãnh đạo chính phủ và các chuyên gia khí hậu sẽ nhận được một cơ hội để làm điều đó ở vòng đàm phán khí hậu tiếp theo ở Warsaw, Ba Lan vào tháng 11/2013.Báo cáo của IPCC hôm thứ sáu sẽ được tiếp nối vào năm sau bởi các báo cáo về tác động của biến đổi khí hậu và những gì có thểthực hiện về nó
Ảnh hưởng của biến đổi khí hậu trên virus Tây sông Nile
Ngày 9/9/2013-Ảnh hưởng khác nhau của biến đổi khí hậu vào nhiệt độ và lượng mưa có thể ảnh hưởng không kém sâu rộng về sự lây lan của virus Tây sông Nile cho thấy rằng những nỗ lực y tế công cộng để kiểm soát virus sẽ cần phải có một sự thực hiên mang tính địa phương chứ không phải là quan điểm toàn cầu, theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí khoa học Proceedings của Viện Hàn lâm Khoa học Quốc gia.
Các nhà nghiên cứu Cory Morin và Andrew Comrie của Đại học Arizona đã phát triển một mô hình quần thể muỗi hướng đến khí hậu để mô phỏng sự phong phú trên khắp miền Nam nước Mỹ của một loại muỗi được biết là mang và lây lan virus Tây sông Nile cho con người. Họ nhận thấy trong điều kiện khí hậu tương lai được dự đoán bởi mô hình biến đổi khí hậu (climate change models), nhiều địa điểm sẽ thấy một sự kéo dài của mùa muỗi nhưng giảm quần thể muỗi vào mùa hè do điều kiện nóng hơn và khô hạn hơn cho phép có ít ấu trùng hơn để tồn tại.Tuy nhiên, những thay đổi khác nhau này tùy thuộc đáng kể vào nhiệt độ và lượng mưa, ví dụ giảm quần thể muỗi trong mùa hè được dự kiến sẽ có ý nghĩa ở miền Nam, nhưng không phải về phía Bắc nơi mà vẫn có đủ lượng mưa để duy trì môi trường sống mùa hè và nhiệt độ khắc nghiệt là ít phổ biến hơn. Những phát hiện này cho thấy rằng các nghiên cứu về sự lan truyền bệnh và các chương trình được thiết kế để kiểm soát quần thể muỗi mang bệnh (to control populations of disease-carrying mosquitoes) phải được nhắm mục tiêu mang tính địa phương để tối đa hóa hiệu quả, các tác giả tranh luận.
Được gọi là vector của virus Tây sông Nile, muỗi vằn Culex quinquefasciatus này đã hạ cánh trên một ngón tay của con người. Loại bỏ các vũng nước và thùng chứa nước nhỏ có thể làm giảm quần thể của loài muỗi này. (Ảnh: CDC / Jim Gathany)
"Nó được sử dụng như là một câu hỏi mở(open question) cho dù biến đổi khí hậu sẽ làm cho muỗi mang bệnh phong phú hơn và câu trả lời sẽ phụ thuộc vào thời gian và địa điểm" Morin-người đã nghiên cứu như là một phần của luận án tiến sĩ của ông trong phòng thí nghiệm của Comrie (bây giờ là một nhà nghiên cứu bậc sau tiến sĩ trong nhóm của Comrie), Hiệu trưởng và giáo sư UA trong trường học của Trường Địa lý và phát triển(UA's School of Geography and Development) cho biết: "Một giả định là với nhiệt độ tăng cao, muỗi sẽ phát triển mạnh trên diện rộng. Nghiên cứu của chúng tôi cho thấy điều này là không thể, thay vào đó những ảnh hưởng của biến đổi khí hậu là khác nhau tùy thuộc vào khu vực và vì lý do đó đáp ứng của quần thể làm lây lan virus Tây sông Nile cũng sẽ khác nhau. Các loài muỗi chúng ta nghiên cứu là ở vùng cận nhiệt đới và nhiệt độ càng ấm hơn thì ấu trùng phát triển nhanh hơn. Tuy nhiên, có một giới hạn-nếu nhiệt độ lên cao hơn giới hạn đó, tỷ lệ tử vong gia tăng. Nhiệt độ, lượng mưa hoặc cả hai có thể làm hạn chế các quần thể, tùy thuộc vào điều kiện tại chỗ". Chẳng hạn ở Tây Nam Hoa Kỳ, mùa hè nóng hơn và khô hơn dự kiến sẽ làm chậm trễ sự khởi đầu của mùa muỗi, tuy nhiên vào cuối mùa hè và những cơn mưa mùa thu dự kiến sẽ dẫn đến một mùa dài hơn. Ngược lại, phía Trung Nam Hoa Kỳ sẽ thấy ít muỗi vào ban ngày do có ítmưa trong mùa hè và đầu mùa thu. Nhiệt độ cao hơn dự kiến cho mùa chuyển tiếp-mùa xuân và mùa thu sẽ có khả năng làm cho một mùa muỗi dài hơn ở hầu khắp nước Mỹ, ngoại trừ ở phía Tây Nam trong mùa xuân nơi khô hạn nghiêm trọng ức chế sự phát triển quần thể muỗi. Morin đã chỉ ra rằng trong khi nghiên cứu tập trung vào một phần quan trọng trong chu kỳ lây nhiễm virus (virus' infectious cycle mosquitoes) Tây sông Nile-muỗi của loài muỗi vằn Culex quinquefasciatus-có những loài muỗi khác làm lan truyền virus, hơn nữa virus cũng lây nhiễm cho các loài chim, một phần khác trong chu trình đó không được bao gồm trong các mô phỏng mô hình. Một cái gọi là ổ chứa cho sự sinh đẻ, muỗi vằn Culex quinquefasciatus đẻ trứng với số lượng nhỏ ở vùng nước đọng, do đó ấu trùng phụ thuộc nhiều vào lượng mưa, không giống như loài muỗi thích các vật thể chứa nước lớn hơn như hồ.
Theo Trung tâm kiểm soát và phòng ngừa dịch bệnh (Centers for Disease Control_CDC) có từ 70% đến 80% người bị nhiễm virus Tây sông Nile không phát triển các triệu chứng, còn lại 20% sẽ có các triệu chứng giống như cúm trong một hoặc hai tuần, trong khi tác động nghiêm trọng được giới hạn ít hơn 1% của các cá nhân bị nhiễm bệnh bao gồm viêm não/viêm của não (encephalitis/inflammation of the brain) hoặc viêm màng não/viêm lớp của não và tủy sống (meningitis/inflammation of the lining of the brain and spinal cord) chủ yếu ảnh hưởng đến người già và các cá nhân có đáp ứng miễn dịch bị tổn thương.
Được phát hiện đầu tiên ở Bắc Mỹ trong năm 1999, từ đó virus Tây sông Nile lan ra khắp lục địa Hoa Kỳ và Canada. Các ca bị nhiễm virus Tây sông Nile đã được ghi nhận trong tất cả các bang ở Hoa Kỳ. Các khu vực dịch bệnh lớn thay đổi từ năm này sang năm khác, các vụ dịch lớn nhất và gần đây nhất xảy ra ở Texas vào năm 2012 với 1.868 trường hợp bệnh báo cáo tới CDC. Theo Morin: "Những vùng nào có khả năng xảy dịch trong tương lai ? Đó là những loại câu hỏi nghiên cứu có thể giúp chuẩn bị. Chúng tôi không mô hình virus thực tế mà chỉ tìm kiếm vector, nhưng nghiên cứu của chúng tôi thông tin ít nhất là một phần của hệ sinh thái của virus (ecology of the virus) là duy nhất trong dự án các tác động của biến đổi khí hậu trên virus Tây sông Nile". Morin cho biết nghiên cứu này có thể giúp các nhà quản lý và các nhà ra quyết định dự báo tốt hơn làm thế nào số lượng quần thể muỗi sẽ đáp ứng với những thay đổi về khí hậu và chuẩn bị cho phù hợp. Ví dụ nếu dự báo sự thay đổi lượng mưa và nhiệt độ cho một khu vực nhất định cho thấy một mùa muỗi dài hơn thì các quan chức y tế công cộng có thể lên kế hoạch để thích ứng với khả năng thông qua xử lý chất thải và các chiến dịch nâng cao nhận thức.
Mối liên kết khí hậu và bệnh tật trở nên rõ ràng hơn, nghiên cứu nhấn mạnh nhu cầu chuyển dịch dự báo trong tương lai
Ngày 1/8/2013-Biến đổi khí hậu ảnh hưởng đến sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm trên toàn thế giới, theo nhóm các nhà sinh thái học quốc tế về bệnh hàng đầu (leading disease) với những tác động nghiêm trọng đối với sức khỏe con người và bảo tồn đa dạng sinh học (biodiversity conservation. Viết trên tờ tạp chí Science, họ đề xuất rằng cách mà các hệ thống mô hình bệnh đáp ứng đến sự thay đổi khí hậu có thể giúp các quan chức y tế công cộng và quản lý môi trường dự đoán và giảm thiểu sự lây lan của cácbệnh chết người.
Vấn đề biến đổi khí hậu và bệnh đã gây ra sự tranh cãi căng thẳng trong thập kỷ qua, đặc biệt trong trường hợp các bệnh ảnh hưởng đến con người, theo Sonia Altizer của Đại học Georgia (University of Georgia), tác giả chính của nghiên cứu: "Đối với rất nhiều bệnh ở người, ứng phó với biến đổi khí hậu (responses to climate change) phụ thuộc vào sự giàu có của các quốc gia, cơ sở hạ tầng y tế và khả năng thực hiện các biện pháp giảm thiểu chống lại bệnh tật". Altizer, phó giáo sư ở Đại học sinh thái của UGA Odum (UGA Odum School of Ecology) nói: "Các tín hiệu khí hậu, trong nhiều trường hợp, rất khó để quấy rầy nhau từ các yếu tố khác như phòng chống vector, vắc-xin và các thuốc sẵn có". Khí hậu ấm lên đang gây ra các thay đối ở các bệnh ảnh hưởng đến động vật hoang dã và hệ sinh thái nông nghiệp (agricultural ecosystems), cô nói: "Trong nhiều trường hợp, chúng ta đang thấy một sự gia tăng bệnh và động vật ký sinh. Tuy nhiên, tác động của biến đổi khí hậu trên các bệnh này phụ thuộc vào sinh lý của vi sinh vật có liên quan, vị trí ở trên toàn cầu và cấu trúc của cộng đồng sinh thái". Ở cấp độ sinh vật, biến đổi khí hậu có thể làm thay đổi sinh lý của cả vật chủ và ký sinh trùng. Một số ví dụ rõ ràng nhất được tìm thấy ở Bắc Cực, nơi mà nhiệt độ đang gia tăngnhanh chóng dẫn đến ký sinh trùng phát triển nhanh hơn. Một giun ở phổi ảnh hưởng đến loài bò rừng, ví dụ bây giờ có thể được lây truyền trong khoảng thời gian dài hơn ở mỗi mùa hè, làm cho nó là một vấn đề nghiêm trọng đối với quần thể nó gây nhiễm. Bắc Cực như một" chim hoàng yến trong mỏ than toàn cầu" (canary in the global coal mine), Susan Kutz đồng tác giả của Đại học Calgary (University of Calgary) và Trung tâm y tế động vật hoang dã hợp tác với Canada (Canadian Cooperative Wildlife Health Centre) cho biết: "Khí hậu ấm lên ở Bắc Cực đang xảy ra nhanh chóng hơn bất cứ nơi nào khác, đe dọa sức khỏe và tính bền vững của các thực vật và động vật ở Bắc cực, tất cả được thích nghi với một môi trường khắc nghiệt, tính mùa vụ cao và dễ bị tổn thương bởi cuộc xâm nhập của cả loài động vật và ký sinh trùng ở Nam cực".
Một sự biến đổi khí hậu cũng ảnh hưởng đến toàn bộ cộng đồng thực vật và động vật. Điều này là chứng cứ đặc biệt trong môi trường biển nhiệt đới chẳng hạn như hệ sinh thái rạn san hô của thế giới (coral reef ecosystems). Ở những nơi như vùng biển Caribbean, nhiệt độ nước ấm hơn đã nhấn mạnh san hô và làm gia tăng các bệnh nhiễm trùng bởi nấm gây bệnh và vi khuẩn. Khi các dải san hô-khung của hệ sinh thái-không chống đỡ nổi, vô số các loàiphụ thuộc vào chúng cũng có nguy cơ. Theo đồng tác giả Richard Ostfeld của Viện Nghiên cứu hệ sinh thái Cary: "Sự biến mất đa dạng sinh học là một hệ quả của biến đổi khí hậu rõ rệt, trong một số hệ thống bệnh truyền nhiễm như Lyme và virus Tây sông Nile, sự biến mất đa dạng sinh học gắn liền với sự lan truyền mầm bệnh lớn hơn và làm gia tăng nguy cơ với con người . Hưóng về phía trước, chúng ta cần mô hìnhnhạy cảm cho cả hai ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của biến đổi khí hậu với bệnh truyền nhiễm". Nơi mà sức khỏe con người là liên quan, không chỉ có nguy cơ trực tiếp từ các tác nhân gây bệnhnhư sốt xuất huyết, sốt rét, dịch tả, tất cả các bệnh này có mối liên kết với nhiệt độ ấm hơn, nhưng các nguy cơ gián tiếp từ các mối đe dọa đến hệ thống nông nghiệp và sự đấu tranh loài quan trọng cho sự tồn tại và các hoạt động văn hóa. "Biến đổi khí hậu trên trái đất và sự lây lan của các bệnh truyền nhiễm trên toàn cầu đang đe dọa sức khỏe con người, nông nghiệp và động vật hoang dã. Giải quyết các vấn đềnày đòi hỏi phải cómột cách tiếp cận toàn diện các nhà khoa học trong một đầu mối từ sinh học, khoa học địa chất và khoa học xã hội" Sam Scheiner, giám đốc chương trình Quỹ khoa học quốc gia (NSF_National Science Foundation Program)vớiViệnquốc gia về sinh thái học sức khỏe và tiến hóa của chương trình các bệnh nhiễm khuẩn (National Institutes of Health Ecology and Evolution of Infectious Diseases Program) cho biết. Nghiên cứu này được tài trợ một phần bởi Quỹ Khoa học Quốc gia, Ostfeld nói: "Chúng tôi cần phải vượt qua các tranh cãi đơn giản về cái gì là quan trọng hơn-biến đổi khí hậu hay kinh tế xã hội và yêu cầu khó khăn hơn bao nhiêu trong kiểm soát các bệnh khi khí hậu ấm lên, có thể là ở các nước đang phát triển?".
Để đáp ứng thách thức đó, Altizer và các đồng nghiệp của mình: Kutz, Ostfeld, Pieter T. J. Johnson của Đại học Colorado Boulder (University of Colorado Boulder) và C. Drew Harvell của Đại học Cornell (Cornell University) đặt ra một lịch trình cho nghiên cứu và hành động trong tương lai.Một đề nghị là để mở rộng dữ liệu về đáp ứng sinh lý của các vật chủ và ký sinh trùng có sự thay đổi nhiệt độ giúp phát triển hệ thống cảnh báo sớm (early warning systems).Altizer nói: "Chúng tôi muốn có khả năng dự báo, ví dụ nếu khí hậu ấm lên bởi một số lượng, sau đó trong một hệ thống vật chủ-ký sinh trùng đặc biệt chúng ta có thể thấy một sự gia tăng từ một đến hai chu kỳ truyền bệnh mỗi năm, nhưng chúng tôi cũng muốn cố gắng để buộc dự báo này thành các hành động có thể được thực hiện". Dự báo như vậy là cũng được thành lập trong quản lý dịch bệnh ở cây trồng và đãđược sử dụng để phòng ngừa trong cả rạn san hô và các vùng đích (target areas) có nguy cơ bùng phát dịch sốt rét.Harvell nói: "Chúng tôi phải đối mặt với một nhiệm vụ khó khăn trong các đại dương, nơi mà dịch bệnh bùng phát có thể vượt ra khỏi tầm nhìn và không bị phát hiện,bởi vì một số dịch bệnh của san hô có thể dự đoán từ các sự kiện nóng lên, chúng tôi đang phát triển các chương trình dự báo nhằm giúp đáp ứng trước khi dịch bệnh bắt đầu". Các nhà nghiên cứu cũng chỉ ra rằng một số cộng đồng người, chẳng hạn như những người dânbản địa ở Bắc Cực, có thể bị ảnh hưởng không tương xứng (disproportionately) bởi sự tương tác với khí hậu-bệnh (climate-disease interactions).Kutz nói: "Một sự hiểu biết tốt hơn về các tác động của ký sinh trùng trên sức khỏe động vật hoang dã và một khả năng để đưa ra dự báo chính xác về tính bền vững của động vật hoang dã trong tương lai là đặc biệt quan trọng với những người thổ dân trên khắp Bắc Cực-những người phụ thuộc vào động vật hoang dã như một nguồn thực phẩm, thu nhập và một trọng tâm của các hoạt động văn hóa".Johnson tiếp tục: "Bởi vì bệnh đại diện cho sản phẩm của nhiều loài tương tác (multiple interacting species), bao gồm vật chủ, tác nhân gây bệnh và các thành viên khác của mạng lưới thức ăn, đáp ứng về dự báo đang thực hiện phản ứng với sự chuyển đổi khí hậu là một thách thức to lớn. Với tầm quan trọng ngày càng tăng của các bệnh truyền nhiễm không chỉ cho sức khỏe của con người mà còn là cho sự bảo tồn động vật hoang dã thì đó cũng là một thách thức đối với những gìmà chúng ta đang cần một giải pháp đau đáu. Chúng tôi hy vọng công việc của chúng tôi góp phần vào đó".